สำรวจเส้นทาง 304 กินได้

เมื่อปลายเดือนสิงหาคม 2560 กินเปลี่ยนโลก ได้มีโอกาสร่วมกับ กลุ่มเกษตรอินทรีย์สนามชัยเขต จ.ฉะเชิงเทรา และเพื่อนพ้องเครือข่ายที่ทำงานปกป้องพื้นที่ภาคตะวันออก จัดกิจกรรมเพื่อรณรงค์การกินผักพื้นบ้าน และขอเน้นว่าเป็นผักพื้นบ้านที่ปลูกด้วยระบบอินทรีย์ ไม่มีสารเคมีมาข้องเกี่ยวแม้แต่น้อย รวมไปถึงพืชผักอาหารที่เก็บมามาจากธรรมชาติ เพราะพื้นที่ภาคตะวันออกที่ถนน304 พาดผ่านนั้น เป็นพื้นที่ผลิตอาหารที่อุดมสมบูรณ์ ดังที่เครือข่าย304กินได้ ร่วมกันปกป้องรักษาไว้เสมอมา หาใช่เป็นแต่เพียงพื้นที่เขตอุสาหกรรมเท่านั้น

งานครั้งนี้ นอกจากกลุ่มเป้าหมายในพื้นที่แล้ว เราได้เชิญชวนเหล่าเชฟจากเมืองกรุง มาเยี่ยมชมพื้นที่ ชิมพืชผัก กุ้ง หอย ปู ปลา สารพัดของกินที่มีอยู่อย่างอุดมสมบูรณ์ แต่ก็กำลังเสี่ยงต่อการจะสูญหาย จากการขยายพื้นที่เขตอุสาหกรรม การปล่อยทิ้งมลพิษต่างๆ ในสิ่งแวดล้อม จนทำให้แหล่งผลิตอาหารดีๆ เหล่านี้อาจสูญเสียความอุดมสมบูรณ์ หรือเหลืออยู่เพียงอาหารที่ปนเปื้อนด้วยสารพิษจากอุตสาหกรรมเท่านั้น

ลูกจัน(Gold apple) สุกผลสีเหลืองกลิ่นหอม น้อยคนที่จะไม่รู้จัก ผู้เขียนเองเมื่อตอนเป็นนักเรียนชั้นประถม พอถึงฤดูลูกจันสุก ก็คือช่วง มิถุนายน - สิงหาคม เพื่อนที่ที่บ้านมาต้นจัน มักจะเก็บผลลูกมาขายที่โรงเรียนอาจจะ 2 ลูกบาท ก็มักจะซื้อกันและส่วนมากก็ใส่กระเป๋าเสื้อแล้วควักมาดมและชื่นชมความสวยของผลเท่านั้น เพราะเมื่อจะกินจริงๆ ก็รู้สึกฝาดเกินไป

เดี๋ยวนี้ต้นจันค่อนข้างหายาก นึกจะปลูกก็เป็นไม้ที่โตช้า ราคาไม่ล้อมก็แพงเอาเรื่อง เด็กๆ รุ่นใหม่ คงไม่ค่อยได้มีโอกาสเห็นต้นจันกันนัก ต้นจัน เป็นไม้วงศ์ Diospyros ก็คือจำพวกมะพลับ มะเกลือ ผลกลมป้านเรียก “จันโอ” มีเมล็ด กลมแป้นเรียก “จันอิน” เมล็ดจะลีบ มีจุกกลีบเลี้ยงติดขั้ว ลูกดิบสีเขียว สุกสีเลืองนวลอย่างกับดวงจันทร์ กลิ่นหอม 

ลูกจันมีรสฝาด ลูกดิบฝาดมากๆ คนอีสานมักเอามาตำส้ม อย่างตำกล้วยดิบ ใส่ปลาร้าใส่มะเขือขื่น กับผลไม้รสเปรี้ยว ล้อมวงตำกินเป็นของว่างม่วนซื่น ลูกจันสุกจะฝาดน้อยลงและมีรสหวาน คนไทยแถบภาคกลาง ภาคตะวันออก-ตะวันตก รู้จักทำน้ำกะทิลูกจันกันทั่วไป แต่คงเป็นความรู้จักกินที่เริ่มจะเลือนๆ ไปกับยุคสมัย ผู้เขียนเองก็ไม่เคยรู้จัก และไม่เคยกิน ได้ยินแต่คำบอกเล่า จากพี่สาวท่านหนึ่งที่เมื่อฤดูลูกจันสุกมาถึง นางก็ต้องรำพึงรำพันถึงความทรงจำถึงรสชาติและพ่อผู้ล่วงลับผู้ปรุงขนมลูกจันน้ำกะทิให้กิน