อากาศเข้าวันบุญวันนี้หยาวเย็นยะเยือกกว่าเมื่อวานเสียอีก  แม้ฉันจะยืนยิ้มตามไปกับผู้คนที่ทยอยเดินเข้ามาเอาบุญในโรงเรียน  แต่ก็ไม่ยอมไปห่างจากเตาไฟอันใหญ่ที่ก่อรอไว้แต่เช้าตรู่

สาวๆ เจ้าบ้านเตรียมนึ่งข้าวไว้ 3 สายพันธุ์ ข้าวหอมสามกอ  ข้าวนางนวล และข้าวหอมเสงี่ยม  พวกเขาเลือกสรรเอาพันธุ์ข้าวเหนียวพื้นบ้านที่มีความหอม นุ่ม มามูลกับน้ำกะทิที่เจือเกลือป่นแล้วปั้นไว้รอชุบไข่เอาไปจี่บนเตาที่มีไฟกลางๆ ให้หอมกรุ่น ไว้ทำบุญและแจกทุกคนที่มาร่วมงาน

แม่ตู้ ฉลวยศรี  ปุณสวัสดิ์  บอกว่าเตรียมข้าวจี่พันธุ์พื้นบ้าน 3 สายพันธุ์เอาไว้เพราะอยากให้ลองกินเปรียบกับข้าวจี่พันธุ์ กข.6  เพราะว่า ข้าวพันธุ์พื้นบ้านทั้ง 3 นอกจากจะปลูกได้เหมาะกับพื้นที่และการจัดการเรื่องแรงงานแล้ว  สามีแม่ตู้ซึ่งเคยเป็นโรคเบาหวานนั้น เมื่อเปลี่ยนจากกินข้าวเหนียว กข.6 มากินข้าวพื้นบ้านที่ช่วยกันปลูกเองในบ้านแล้วทำให้น้ำตาลในเลือดลดลง จนหมอที่รักษาสามีพ่อตู้ก็งงๆ อยู่ว่าเป็นไปได้ไง!

บุญข้าวจี่ที่แทรกอยู่ในประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่ของบ้านบุ่ง จึงมีนัยซับซ้อนแฝงไว้ไม่มิดเม้น… แต่ยังคงคอนเซ็ปต์การทำบุญข้าวจี่ไว้ได้เป็นอย่างดี เพราะบุญข้าวจี่นั้น ชาวอีสานเลือกจะทำวันใดก็ได้ตามสะดวกในเดือนสาม ซึ่งเป็นช่วงที่ได้ข้าวหลังนวด และมีอากาศหนาวเย็น  แต่ก่อนเชื่อกันว่าการจี่ข้าวร้อนๆ หอมๆ ถวายแถน เพื่อขอบคุณที่ให้น้ำท่าและดินฟ้าอากาสดี   ต่อเมื่อคนอีสานรับเอาพระพุทธศาสนาเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจจึงกลายเป็นการทำบุญถวายแด่พระพุทธเจ้าและไหว้สิ่งศักดิ์สิ่งของพวกเขาไปพร้อมกัน   ซึ่งคนอีสานเคยเชื่อกันว่าหลังการทำบุญข้าวจี่จะได้อานิสงส์มาก

เด็กๆ ต่อริวรอยาวเป็นสาย รอท่ามกลางเสียงสวดของพระสงฆ์

เสร็จพิธีสงฆ์  ชาวบ้านที่นั่งทำพิธีตีวงแปลงเป็นวงข้าว สำรับข้าวถูกลำเลียงมานั่งล้อมวงโฮมกัน 

เสร็จสิ้นพิธีเปิดหลังจากพิธีกรรมทางศาสนาและเก็บสำรับมื้อเช้าโดยรองผู้ว่าราชการจังหวัด  ก็เป็นงานรื่นเริงบันเทิงใจสุดๆ ของพวกเขา – เกมส์การแข่งขันจากวิถีชาวนาท่ามกลางเสียงบรรเลงเร่งเร้าจากวงดนตรี  “ลำนำอีสาน”  วงดนตรีของชาวนาบ้านๆ ที่รวมตัวกันสืบสานศิลปวัฒนธรรมคู่กับงานข้าวของพวกเขาเอง

เกมส์ที่ดูว่าจะเรียกร้องความสนใจและเสียงหัวเราะหัวใคร่ได้มากกว่าใครน่าจะเป็นเกมส์แข่งนวดข้าว

แข่งนวดข้าวซึ่งมีคนสมัครเข้าประลองมากหน้าหลายตาและไม่เกี่ยงรุ่น เพศ และวัย มีกติกาง่ายๆ คือ ให้ฟาดมัดข้าวทีละมัด จำนวนจำกัดที่คนละ 3   โดยใช้ไม้ตีข้าว ฟาดข้าวให้เม็ดข้าวร่วงจากรวงจนหมดจดแล้วโยนใส่หลาวไม้รวกที่ปักอยู่กลางลาน  ใครก็ได้ที่โยนฟ่อนฟางเปล่าไปเสียบหลาวได้ก็จะได้รางวัล 

เกมส์ที่ทั้งคนเล่นคนดูลุ้นกันท่ามกลางเสียงดนตรีอีสานและกองเชียร์ที่เซิ้งกันม่วนอีหลี

วงดนตรีจำต้องหยุดเล่นตามคำขอของคณะกรรมการจัดงาน แม้คนเล่นและคนฟังยังม่วนซื่นอยู่  แต่งานเลี้ยงจำต้องเลิกรา  หลังจากอ่านผ่านผญาและร้องลำนำอยู่หลายเพลง

เสร็จจากงานนี้ฉันนั่งหน้าไหม้หมดแรงฟังตุ๊กกี้เย้ยหยันในวงข้าวตอนค่ำกับแป๋วและปู

“ไม่รู้แกทำได้ไง ยืนกลางแดดแล้วก็ยิ้ม   นิ่งเป็นชั่วโมง … สงสัยต้องอนุมัติงบให้แก่ไปหาขาตั้งกล้องแล้วแหละ”

ฉันยิ้ม…ไม่ใช่กับงบอนุมัติให้ซื้อขาตั้งกล้องและคำหยันเย้า

หากแต่เป็นเพราะว่านึกไปถึงภาพบันทึกแห่งความสุขของพวกเขาที่บ้านบุ่ง  ที่กลับคืนมา …. หลังจากพวกเขาที่ร้างราประเพณีนี้มากว่า 20 ปี 

คลิ๊ป

จี่ข้าวจี่บุญกุ้มข้าวใหญ่ 53 (2.25 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=FGuhPLu2jyk

วิธีจี่ข้าวพื้นบ้านต้านเบาหวาน (1.17 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=03FwGzlxBlQ

แข่งฟาดข้าว #1 (1.10 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=8gFG92qcvxw

แข่งฟาดข้าว #2 (1.28 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=KEgTMnzZVpw

แข่งฟาดข้าว #3 (3.35 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=mOOdfwtq45Y

ม่วนซื่นบุญกุ้มข้าวใหญ่บ้านบุ่ง 53 (0.38 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=zSZlwDjm6z4

แข่งซั่วบักหอย (2.11 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=idYFI9fqgSw

ลำนำอีสานโชว์ 1 (5.18 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=r32z9B1UVaQ

ลำนำอีสานโชว์ 2 (5.20 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=Dq2meu1k9HI

ลำนำอีสานโชว์ 3 (5.21 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=Dq2meu1k9HI

ลำนำอีสานโชว์ 4 (4.33 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=Pk-wffYHaD4

ลำนำอีสานโชว์ ทิ้งทวน (9.48 นาที) http://www.youtube.com/watch?v=P8euOXKkAyU