แม่ตื่นแต่เช้าอุ่นกับข้าวที่ค้างเมื่อค่ำวานให้กินกันในตอนสายๆ อีกรอบ

ต้มกระเพาะหมูกับผักกาดดอง ปลาแขยงทอดกรอบราดพริกแกง และยำถั่วพูที่ฉันร่ำๆ กับแม่เมื่อเย็นวานว่าอยากกิน

กับข้าวทั้ง 3 จานนี้ อยู่ในวงชีวิตประจำวัน แถมยังเอามันไปพัวพันกับการงานอย่างแยกไม่ออกเสียด้วยสิ!

ต้มกระเพาะหมูกับผักกาดดอง แม่บอกว่าต้องเอาเกลือล้างกระเพาะหมูให้หมดเมือกก่อนแล้วเอาไปต้มจนได้ที่ทั้งกระเพาะ จึงค่อยหั่นเป็นชิ้นพอคำต้มกับผักกาดดองหั่นชิ้นพอๆ กัน ปรุงรสด้วยกระเทียบบุบและเกลือ

ปลาแขยง แม่เอามาผ่าทองแล้วทอดจนกรอบ จากนั้นก็ผัดพริกแกงในน้ำมัน ปรุงรสด้วยเกลือ น้ำตาล และใบมะกรูดซอย เสร็จแล้วเอาปลาที่ทอดกรอบไว้มาคลุก

ยำถั่วพูเสร็จแล้ว หน้าตาแบบนี้อ่ะ

เรื่องถั่วที่คุยกันว่าจะมีถั่วพื้นบ้านอะไรไหมที่ไปได้ไกลว่าถั่วเหลืองจีเอ็มโอ นำไปสู่การสำรวจเมนูอาหารจานถั่วพื้นบ้านใน 15 จังหวัด จนได้รู้จักกับถั่วบ้านๆ อีก 30 ชนิด กว่า 60 สายพันธุ์ แต่การที่จะทำให้ถั่วพื้นบ้านที่เพิ่งรู้จักกันเป็นที่สนใจแพร่หลายในวงกว้างคงไม่ใช่เรื่องง่ายเท่าไหร่

ถั่วแปบที่รู้จักกันในจานว่ามันทั้งซุบ ทั้งก้อย ได้อร่อย พอๆ กับ การเอาไปผัดไฟแดง ใส่แกงแบบคนเหนือและอีสาน หรือลวกจิ้มกับน้ำพริก แจ่ว ป่น นั้น ฉันเอาเมล็ดไปปลูกหน้าบ้านนอกรั้วเพราะกลัวไก่ของแม่จะรุมจิกกินก่อนมันจะโตและติดดอกออกฝัก และกำลังงอกงามหลังฝนที่มาล่าช้าตกลงมาให้ชื่นใจได้เพียงสัปดาห์ เพื่อบ้านที่มากน้ำใจก็มาช่วยตัดหญ้าและกิ่งไม้ให้กับแม่ผู้ชราอย่างเอื้อเฟื้อก็ดันผ่าตัดมันทิ้งไปอย่างไม่รู้จัก ทั้งที่ฉันปักค้างให้มันเลื้อยฟันอย่างตั้งอกตั้งใจ …เฮ่อ!

ถั่วแปบที่เอามาปลูกราวกลางเดือน มิ.ย. ตอนนี้เหลือแต่ตอไปเรียบร้อยแล้ว T T

ดีที่ยังมีถั่วพูที่ไม่รู้ว่าพันธุ์ไหนเป็นต้นไหน ปลูกซุกอยู่ในดงใบชะพลูและทำค้างไว้ที่รั้วหลังบ้าน แต่ยำถั่วพูที่เห็นในจานนั่นมาจากตลาด ซึ่งไม่อาจแน่ใจได้ว่าผักพื้นบ้านยอดฮิตแบบนี้มีที่มาที่ไปมาจากไหนหากมันวางขายอยู่ในร้านแม่ค้าเจ้าใหญ่ของตลาด หรือวางในซุปเปอร์มาร์เก็ตของห้าง มันอาจจะมาจากตลาดไท ที่รวบรวมมาจากแหล่งปลูกผักใกล้ๆ บ้านแถบนี้ หรือมาจากที่ไกลแสนไกล ไม่มีทางรู้ แต่หากเป็นแม่ค้าประเภทยกกระบุงกระจาดมาขายเองรายเล็กๆ นั่นค่อยสนุกซื้อสนุกคุยกันขึ้นหน่อย

หมูสับรวน

น้ำยำถั่วพู น้ำปลา-พริกขี้หนูซอย-มะนาว-น้ำตาล

ถั่วพูลวกแล้วเอามาซอย หอมแดงซอย และกุ้งลวก แม่ว่ากุ้งต้องลวกทั้งเปลือกให้สุกแล้วค่อยผ่าแกะเปลือกออก ฃลวกทั้งเปลือกไม่อร่อย ทำให้เนื้อแห้งไม่ฉ่ำนุ่ม แม่ว่างั้น!

ตัวถั่วพูที่ปลูกอยู่ริมรั้ว

อาศัยดงชะพลูอำพรางฝูงไก่ต็อกของแม่ไม่ให้มาจิกนะเนี่ย ไม่งั้นอดกิน

ปลาแขยงทอดกรอบราดพริกนั่น ฉันนึกว่าจะอดหมดสิทธิกินซะแล้วช่วงนี้ แม่ว่าหลังไปตลาดสดมา มีแต่ปลากดหัวเท่าหัวนิ้วโป้ง และได้แขยงมาแค่ขีด กับพริกแกงเจ้าประจำที่แม่ว่าตำอร่อย หอมเผ็ด ถูกใจกว่าเจ้าไหนๆ

ความตั้งใจในปีที่นี้ที่จะสำรวจสภาพความเปลี่ยนแปลงของระบบการผลิตที่มีผลกระทบโดยตรงต่อปลาน้ำจืดในลุ่มแม่น้ำน้อย ค่อยๆ ปรากฏเค้าโครงการทำงานจากความแล้ง และขาดแคลนปลา รื้อถอนภาพความทรงจำเก่าของบ้านเกิดที่แสนจะมีความอุดมมั่งคั่งจนได้ชื่อว่าเป็นแหล่งปลา ปลาร้า และน้ำปลาดีแห่งหนึ่งในภาคกลาง!!

ขณะที่ฉันสาละวนกับไห 2 ใบย่อมที่เพิ่งได้มาเพื่อลองค้นหาผลิตภัณฑ์โปรไบโอติกตัวใหม่ จากวัตถุดิบเก่าๆ อันได้แก่ ข้าวกล้องข้าวเหนียว และลูกแป้ง ที่เพื่อนรุ่นน้องส่งมาจากมหาสารคามให้ทดลองเพาะงอกก่อนจะกลายเป็น “ข้าวหมาก-สาโท อารมณ์ดี” ก็พลันมีกลิ่นหอมๆ ต้มกระเพาะหมูที่เคี่ยวให้เปื่อยเข้ารสกับผักกาดดอง ก็ลอยอวนกระตุ้นต่อมน้ำลาย

กระเพาะหมูที่แม่ได้มาจากเขียงที่ขายในตลาด แม่เอามาล้างด้วยเกลือ แล้วต้มทั้งชิ้น จนเปื่อยนุ่มแล้วจึงหั่นเป็นชิ้นพอคำ ต้มกับผักกาดดองที่หั่นขนาดพอๆ กัน ในน้ำที่ใส่กระเทียมทุบและเกลือ

ผักดอง – โปรไบโอติกพื้นบ้านที่นับวันจะเพี้ยนและกลายไปเป็นอาหารไม่ปลอดภัยจากเทคนิคการดองแบบเร่งให้ไวด้วยหัวเชื้อ และภาชนะที่ใส่จนดูน่ากลัวเสียมากกว่า!!

รสชาติมือแม่จะอร่อยมั่นใจในทุกคำที่ตักกิน แต่ก็ประหวั่นและอยากได้ยินว่ากับข้าวกับปลาที่เคยๆ ได้กินนั้นยังมี และนำไปสู่การพูดคุยถึงสถานภาพและการคลี่คลายของพวกของกินเหล่านี้อย่างมีความหวังว่ามันจะมี และดี

แม้ไม่เทียบเท่าของเก่าที่เคยๆ กินก็ตาม!!!